การจัดกลุ่มภาษาอังกฤษตามตระกูลภาษา
ภาษาอังกฤษเป็นภาษาในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน (Indo-European language family) ซึ่งเป็นหนึ่งในตระกูลภาษาที่ใหญ่ที่สุดและมีการศึกษาอย่างกว้างขวางที่สุดในโลก ภาษาอังกฤษไม่ได้เกิดขึ้นอย่างโดดเดี่ยว แต่มีวิวัฒนาการมาจากภาษาโบราณและมีความสัมพันธ์กับภาษาอื่นๆ จำนวนมาก
ภายในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน ภาษาอังกฤษจัดอยู่ในสาขาย่อยดังนี้:
- สาขาภาษาเจอร์แมนิก (Germanic branch): เป็นกลุ่มภาษาหลักที่ภาษาอังกฤษสังกัดอยู่ กลุ่มนี้ยังประกอบด้วยภาษาอื่นๆ ที่รู้จักกันดี เช่น ภาษาเยอรมัน ภาษาดัตช์ ภาษาสวีเดน ภาษานอร์เวย์ ภาษาเดนมาร์ก และภาษาไอซ์แลนด์
- กลุ่มย่อยเจอร์แมนิกตะวันตก (West Germanic subgroup): ภายในสาขาเจอร์แมนิก ภาษาอังกฤษจัดอยู่ในกลุ่มย่อยนี้ ซึ่งเป็นกลุ่มที่ใหญ่ที่สุดในสาขาเจอร์แมนิกตะวันตก ภาษาอื่นๆ ในกลุ่มนี้ ได้แก่ ภาษาเยอรมัน ภาษาดัตช์ ภาษาฟรีเซียน และภาษาแอฟริคานส์
- กลุ่มแองโกล-ฟรีเซียน (Anglo-Frisian group): เป็นกลุ่มที่แคบลงมาอีก แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดเป็นพิเศษระหว่างภาษาอังกฤษกับภาษาฟรีเซียน (Frisian) ซึ่งเป็นภาษาที่พูดกันในบางส่วนของเนเธอร์แลนด์และเยอรมนี ภาษาอังกฤษโบราณ (Old English) และภาษาฟรีเซียนโบราณมีความคล้ายคลึงกันมาก
ดังนั้น เมื่อกล่าวถึง “กลุ่มภาษาอังกฤษ” ในเชิงวิชาการทางภาษาศาสตร์ จะหมายถึงการจัดกลุ่มตามสายวิวัฒนาการทางภาษา ซึ่งแสดงให้เห็นถึงรากเหง้าและความสัมพันธ์ทางประวัติศาสตร์กับภาษาอื่นๆ ในตระกูลเดียวกัน การทำความเข้าใจการจัดกลุ่มนี้ช่วยให้นักภาษาศาสตร์สามารถศึกษาการเปลี่ยนแปลงของภาษาและโครงสร้างภาษาได้อย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้น
กลุ่มภาษาอังกฤษตามความหลากหลายทางภูมิศาสตร์และวัฒนธรรม
นอกเหนือจากการจัดกลุ่มตามสายวิวัฒนาการทางภาษาแล้ว คำว่า “กลุ่มภาษาอังกฤษ” ยังสามารถหมายถึงกลุ่มของภาษาอังกฤษที่ใช้ในภูมิภาคหรือวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน ซึ่งแต่ละกลุ่มจะมีลักษณะเฉพาะทางด้านสำเนียง (accent) คำศัพท์ (vocabulary) และบางครั้งก็รวมถึงโครงสร้างไวยากรณ์ (grammar) เล็กน้อย กลุ่มหลักๆ ที่เป็นที่รู้จักและมีการศึกษาอย่างกว้างขวาง ได้แก่:
- ภาษาอังกฤษแบบบริติช (British English – BrE): โดยทั่วไปหมายถึงภาษาอังกฤษมาตรฐานที่ใช้ในสหราชอาณาจักร โดยเฉพาะอย่างยิ่งภาษาอังกฤษที่ใช้ทางตอนใต้ของอังกฤษ (Received Pronunciation หรือ RP เป็นสำเนียงหนึ่งที่มักถูกอ้างอิง)
- ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน (American English – AmE): ภาษาอังกฤษที่ใช้ในสหรัฐอเมริกา เป็นรูปแบบที่แพร่หลายและมีอิทธิพลมากที่สุดรูปแบบหนึ่งของโลก มีความแตกต่างจาก BrE ในหลายด้าน เช่น การออกเสียง การสะกดคำ และคำศัพท์
- ภาษาอังกฤษแบบแคนาดา (Canadian English – CanE): มีลักษณะหลายอย่างคล้ายคลึงกับ AmE โดยเฉพาะด้านการออกเสียง แต่ก็ยังคงรักษาลักษณะบางประการของ BrE ไว้ โดยเฉพาะในการสะกดคำ
- ภาษาอังกฤษแบบออสเตรเลีย (Australian English – AusE): มีสำเนียงและชุดคำศัพท์ที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง พัฒนาขึ้นจากผู้ตั้งถิ่นฐานชาวอังกฤษและไอริช
- ภาษาอังกฤษแบบนิวซีแลนด์ (New Zealand English – NZE): มีความคล้ายคลึงกับ AusE มาก แต่ก็มีลักษณะเฉพาะของตนเอง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการออกเสียงสระบางตัว
นอกจากกลุ่มหลักเหล่านี้ ยังมีภาษาอังกฤษรูปแบบอื่นๆ อีกมากมายทั่วโลกที่เรียกรวมๆ ว่า World Englishes เช่น ภาษาอังกฤษแบบไอริช (Irish English) ภาษาอังกฤษแบบแอฟริกาใต้ (South African English) ภาษาอังกฤษแบบอินเดีย (Indian English) หรือภาษาอังกฤษที่ใช้เป็นภาษาที่สองหรือภาษาต่างประเทศในหลายๆ ประเทศ ซึ่งอาจพัฒนารูปแบบเฉพาะถิ่นของตนเอง (nativized varieties) สะท้อนให้เห็นถึงความเป็นสากลและความหลากหลายของภาษาอังกฤษในปัจจุบัน