พัฒนาการทางร่างกาย
เด็กวัย 1 ขวบมีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว น้ำหนักและส่วนสูงเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง กล้ามเนื้อมัดใหญ่แข็งแรงขึ้นมาก หลายคนเริ่มก้าวเดินได้เองอย่างมั่นคง หรือเกาะเดินได้คล่องแคล่ว สามารถยืนเองได้ชั่วครู่ ปีนป่ายเฟอร์นิเจอร์เตี้ยๆ ได้
ทักษะกล้ามเนื้อมัดเล็ก:
- ใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้หยิบจับสิ่งของเล็กๆ (pincer grasp) ได้ดีขึ้น
- ต่อบล็อกได้ 2-3 ชิ้น
- ขีดเขียนเล่นๆ บนกระดาษ
- พยายามใช้ช้อนตักอาหารเอง (อาจจะยังหกเลอะเทอะ)
พัฒนาการทางสติปัญญาและภาษา
เด็กวัยนี้มีความอยากรู้อยากเห็นสูงมาก เริ่มเข้าใจคำสั่งง่ายๆ ที่มีท่าทางประกอบ เช่น “บ๊ายบาย” “สวัสดี” หรือ “มานี่” สามารถชี้อวัยวะของตนเองหรือรูปภาพที่คุ้นเคยได้เมื่อถูกถาม เริ่มพูดคำที่มีความหมายได้ 1-2 คำ เช่น “แม่” “หม่ำ” หรือออกเสียงเลียนแบบคำพูดของผู้ใหญ่ได้มากขึ้น
สิ่งที่น่าสนใจ:
- เข้าใจว่าสิ่งของยังคงอยู่แม้จะมองไม่เห็น (object permanence)
- ชอบเล่นซ่อนหา (จ๊ะเอ๋)
- เริ่มเลียนแบบท่าทางและเสียงของผู้ใหญ่
- แสดงความสนใจต่อหนังสือภาพสีสันสดใส
พัฒนาการทางอารมณ์และสังคม
เด็กวัย 1 ขวบแสดงออกทางอารมณ์ได้หลากหลาย เช่น ดีใจ หัวเราะ โกรธ กลัว หรือไม่พอใจเมื่อถูกขัดใจ เริ่มมีภาวะติดผู้เลี้ยงดู (separation anxiety) จะร้องไห้เมื่อต้องแยกจากคนที่คุ้นเคย ชอบเป็นศูนย์กลางความสนใจ และเริ่มแสดงความเป็นตัวของตัวเอง
ปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น:
- ชอบเล่นเลียนแบบผู้ใหญ่
- อาจยังเล่นคนเดียวเป็นส่วนใหญ่ แต่เริ่มสนใจเด็กคนอื่น
- ตอบสนองต่ออารมณ์ของผู้อื่นได้บ้าง
- ชอบให้กอดและแสดงความรัก
โภชนาการและการเล่นที่สำคัญ
โภชนาการ: นมยังคงเป็นอาหารหลัก แต่เด็กวัยนี้ควรได้รับอาหารเสริมตามวัยครบ 3 มื้อ โดยเน้นอาหารที่มีประโยชน์หลากหลายครบ 5 หมู่ เนื้อสัตว์บดละเอียด ผักต้มเปื่อย ผลไม้ และธัญพืช ฝึกให้เด็กทานอาหารรสธรรมชาติ หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด หวานจัด เค็มจัด และอาหารแปรรูป
การเล่น: การเล่นคือการเรียนรู้ที่สำคัญที่สุดสำหรับเด็กวัยนี้ ส่งเสริมการเล่นที่หลากหลาย:
- ของเล่นที่ช่วยพัฒนากล้ามเนื้อมัดใหญ่ เช่น บอลล์ รถลากจูง ของเล่นผลักเดิน
- ของเล่นเสริมกล้ามเนื้อมัดเล็ก เช่น บล็อกไม้ ตัวต่อขนาดใหญ่ หนังสือภาพ
- การเล่นบทบาทสมมติง่ายๆ เช่น ป้อนข้าวตุ๊กตา
- การเล่นนอกบ้านเพื่อสำรวจธรรมชาติ (ภายใต้การดูแล)
ข้อควรใส่ใจสำหรับผู้ปกครอง
การดูแลเด็กวัย 1 ขวบเป็นช่วงเวลาที่ท้าทายแต่ก็เต็มไปด้วยความสุข สิ่งสำคัญที่ผู้ปกครองควรใส่ใจ:
- ความปลอดภัย: จัดสภาพแวดล้อมในบ้านให้ปลอดภัย ป้องกันอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นได้ เช่น ปลั๊กไฟ ของมีคม สารเคมี
- การกระตุ้นพัฒนาการ: พูดคุยกับลูกบ่อยๆ อ่านหนังสือให้ฟัง ชี้ชวนให้สังเกตสิ่งรอบตัว
- การตอบสนองอย่างเหมาะสม: เข้าใจและตอบสนองต่อความต้องการทางอารมณ์ของลูกอย่างสม่ำเสมอ
- สุขภาพ: พาไปรับวัคซีนและตรวจสุขภาพตามกำหนด
- ให้เวลาคุณภาพ: การกอด สัมผัส และเล่นกับลูก สร้างความผูกพันที่แข็งแรง